لاله‌زار، خیابانی که برق را به تهران آورد.

وقتی صحبت از نورپردازی شهری در ایران می شود نمیتوان از خیابان لاله زار یاد نکرد. خیابانی که شاید امروز شلوغ، خاک گرفته و کمی فراموش شده به نظر برسد، اما روزگاری ویترین مدرنیته ایران بود. جایی که با ورود برق، تاریکی شبهای تهران برای همیشه تغییر کرد.

-برق به تهران رسید.

داستان ورود برق به ایران به اواخر دوره قاجار باز می گردد. در سال (۱۲۷۹) خورشیدی (۱۹۰۰ میلادی) ناصر الدین شاه که از سفرهای فرنگ برگشته بود تحت تأثیر روشنایی خیابان های پاریس و لندن دستور راه اندازی کارخانه برق کوچکی را در تهران صادر کرد. اما این پروژه جدی نبود و بعد از مدتی کنار گذاشته شد.

آنچه واقعاً سرنوشت نورپردازی شهری را در ایران تغییر داد ورود مظفر الدین شاه به صحنه بود. در همان سال ها نخستین موتور مولد برق توسط فردی به نام کاظم خان برق از روسیه به ایران آورده شد. او که در روسیه آموزش دیده بود، برق رسانی را به صورت محدود در کاخ سلطنتی گلستان راه اندازی کرد.

-خیابان امیرکبیر پیشگام روشنایی شهری

نخستین خیابانی که در تهران با چراغ های برقی روشن شد خیابان امیر کبیر بود که آن زمان به دلیل نصب چراغ های برقی به «چراغ برق» معروف شد با راه اندازی کارخانه برق توسط حاج حسین آقا امين الضرب در سال ۱۲۸۴ شمسی این خیابان برای اولین بار با برق عمومی روشن شد و نامش در تاریخ به عنوان نخستین خیابان روشن تهران ثبت شد.

لاله زار از باغ سلطنتی تا بلوار نور

اما نقطه عطف فرهنگی و اجتماعی خیابان لاله زار بود. این خیابان که در زمان ناصری به عنوان باغی سلطنتی شکل گرفته بود در دوره مظفرالدین شاه به تدریج به یکی از خیابان های اصلی و مدرن تهران تبدیل شد. با الهام از خیابان شانزه لیزه پاریس درختکاری شد پیاده روهای سنگ فرش شده به آن اضافه شد و خیلی زود نیز به چراغ های برقی مجهز شد.

لاله زار از نخستین خیابان های برق دار تهران بود؛

روشنایی آن قدر چشمگیر بود که مردم تهران شب ها برای دیدن این پدیده نوظهور به لاله زار می رفتند. شب گردی در لاله زار تبدیل به تفریحی تازه و پرهیجان شد.

چرا لاله زار؟

انتخاب لاله زار برای نصب چراغ های برقی بی دلیل نبود. این خیابان دروازه ورود مظاهر مدرنیته به تهران بود نخستین سالن تئاتر نخستین سينما كافه ها فروشگاه های بزرگ و ساختمانهایی با معماری اروپایی برق در لاله زار تنها نور نبود؛ نماینده تغییر بود؛ نماینده ((نو)) شدن.

از لامپ های کربنی تا لوسترهای لوکس

در آن زمان چراغ های خیابانی از نوع لامپ های رشته ای کربنی بودند. برق با ژنراتورهایی که معمولاً در نزدیکی خیابان نصب شده بودند تولید میشد و شبکه ای محدود از سیم کشی این چراغ ها را روشن می کرد. بعدها که لاله زار به مرکز فروش لوسترهای وارداتی از اروپا تبدیل شد، درخشش آن دو چندان شد. اینجا نقطه آغاز صنعت لایتینگ مدرن در ایران بود.

لاله زار امروز تاریخ زنده روشنایی ایران

شاید امروز لاله زار آن شکوه گذشته را نداشته باشد؛ اما هنوز هم در میان فروشگاه های نور و لوازم روشنایی میتوان ردپای گذشته را دید. درخشش لوسترها پشت ویترین ها یادآور همان نوری است که بیش از صد سال پیش یکی از نخستین شبهای برق دار تهران را روشن کرد.